Euzkadi futbol taldea (1937-1939)

Euzkadi futbol taldea 1937ko martxoan Eusko Jaurlaritzak gauzatutako ekimen bat izan zen, gerra zibil garaian, helburu bikoitzarekin: nazioarte mailan laguntza handiagoa jasotzea eta euskal errefuxiatuentzako dirua biltzea, gehienak  matxinatutako tropen aurrerapenaren aurrean beste herrialde batzuetara bidaliak izan ziren haurrak. Taldea konbinatu gisa osatu zen, eta ez selekzio nazional gisa, nahiz eta modu ofiziosoan hala jardun, izenak, janzkeraren koloreek (gorria, zuria eta berdea ikurrinean oinarrituta) eta ikurrak (Eusko Jaurlaritzarena) egiaztatzen duten bezala.

Jokalari gehienak Athletic Clubetik zetozen, guztizkoaren % 60. Gerraren egoerak azaltzen du neurri handi batean erabaki hori. 1937ko martxoan, Eusko Jaurlaritzak kontrolatutako lurraldea Bizkaira bakarrik mugatzen zen. Beraz, gainerako jokalariak inguruko taldeetatik zetozen, oraindik Errepublikaren kontrolpean, bost jokalari izan ezik, matxinadak euren taldeetatik urrun harrapatu baitzituen (Real Madril eta Real Unioneko bi eta Bartzelonako bat).

Frantziako hiriburuan jokatu zen lehen partida, Pariseko Racingen aurka, apirilaren 26an, Alemaniako hegazkinek Gernika bonbardatu zuten egun berean. Taldeak lagunarteko partidak jokatu zituen Frantzian emaitza onak lortuz bai kirol alorrean baita diplomazian ere. Frankistek 1937ko ekainean Bilbo okupatu zutenean Sobietar Batasunean harrapatu zuen taldea, Txekoslovakian eta Polonian hainbat partida jokatu ondoren hara joana baitzen. Stalinen erregimenak, Errepublikako gobernuaren nazioarteko euskarri nagusiak, arreta handiena eskaini zion espedizioari, erosotasun handienak eskainiz, nahiz eta kide gehienak beren burua katoliko deklaratu eta ideal boltxebikeekin bat ez etorri. Taldeak efizientziaz bete zuen bere zeregin kirol-propagandistikoa. Ez da harritzekoa Manuel de la Sota Athletic Clubeko presidenteak eta EAJko militanteak jokalariak "gudari" gisa aurkeztu izana, "lubakietatik datozen soldaduak (...) [kezkatuta] beren aberriaren askatasunagatik, kirolaren bidez”.

Espedizioko gehienak Ameriketara joan ziren 1937ko urrian zailtasun ugari gailendu ondoren, hiru kide izan ezik, Espainiara itzuli zirenak. Lehen lagunartekoak normaltasunez jokatu zituzten Mexikon eta Kuban. Hala ere, 1938ko otsailetik aurrera zailtasunak areagotuz joan ziren: FIFAk Argentinan aurreikusita zeuden bost lagunartekoak lehiatzea eragotzi zuen, egoera ekonomikoa jasanezina bihurtu zen hiru hilabetez lehiarik gabe egon ondoren, eta jokalarien eta zuzendaritzaren arteko desadostasunak areagotzen joan ziren. Krisia behin-behinean konpondu zen Mexikoko agintariei esker, herrialdeko txapelketa ofizialetan parte hartzea ahalbidetu baitzuten. Mexikoko Liga Nagusiko 1938-1939 denboraldia sailkapeneko bigarren postuan amaitu zuen taldeak. 

Azkenean, matxinatuen garaipen militarrak desitxuratu egin zuen espedizioaren jatorrizko misioa, garai hartan kontraesan eta barne liskar gogorretan eta finantza arazoetan murgilduta. 1939ko abuztuan, bira Estatu Batuetara eta Kanadara zabaltzeko saiakerek huts egin ondoren, taldearen desegitea iragarri zen. Kide gehienek erbestean jarraitu zuten.

EZA